Nijmegen 22 april 2030 – De zestigste verjaardag van Earth Day zal de boeken in gaan als de belangrijkste Earth Day in de geschiedenis. De kranten staan er vol van en ook op social media gaat het over niets anders: we hebben – met zijn allen – de wereldwijde klimaatverandering een halt toegeroepen! Het zit er dus op, de wereldwijde energietransitie is met succes volbracht. En nog belangrijker: het heeft het gewenste effect gehad.

De vijand in onszelf

Zelfs de grootste optimist had dit niet zien aankomen. Zonder dat we - burgers, politici, het bedrijfsleven en zelfs milieuorganisaties - het doorhadden, passeerden wij een kantelpunt in de wereldwijde bewustwording. Genoeg neuzen stonden ineens dezelfde kant op. En met een daadkracht en vastberadenheid alsof we een intergalactische oorlog voerden tegen een buitenaardse vijand, versloegen we de fossiele vijand in onszelf. Eindelijk kwamen we onze beloftes na en bleken wij de doortastende maatregelen te kunnen nemen die nodig waren om onze economie en onze leefstijl ingrijpend aan te passen. En daarmee keerden wij het tij.

Dat deden we niet alleen als consumenten, maar ook als werknemers, als ouders en als burgers in het stem lokaal. Zelfs de ondernemers, politici, raden van bestuur en aandeelhouders namen in dit grote geheel hun gepaste verantwoordelijkheden; soms onder druk van de kritische massa via ondernemingsraden, aandeelhoudersvergaderingen, burgerberaden, referenda, wetgeving en woedende mensen massa's, maar vaak ook uit eigen overweging.

Eerlijk, natuurlijk en circulair

We zagen ook af van de ingewikkelde en risicovolle weg van technological fixes. Geen aerosolen in de stratosfeer injecteren, geen thoriumreactoren, al was het omdat we op deze manier alleen extra tijd smokkelden om door te gaan op ons oude, verwoestende pad. De oplossing moesten we zoeken in onszelf, en niet daarbuiten. Het zat hem in de overgang naar een eerlijke, natuurlijke en circulaire economie, en vooral eentje waarbij we verder zouden kijken dan onze neus lang is.

Het begon bij bezinning op ons uit de hand gelopen consumptiegedrag, gevolgd door een collectieve keuze voor een radicaal andere levensstijl. Minder vliegen bleek veel gemakkelijker dan gedacht. Milieuvriendelijke veerboten brengen ons inmiddels op uiteenlopende bestemmingen en het uitgebreide netwerk van nachttreinen maakt het reizen zelf weer tot een lust. Voedsel consumeren we lokaal, van eigen bodem.

Wat betreft het grote plaatje zagen we in dat een basisniveau van welvaart voor iedereen, gebaseerd op een eerlijke verdeling ervan zowel binnen als tussen landen, een noodzakelijke voorwaarde is voor een leefbare planeet. Bezit werd niet afgeschaft, maar wel eindig verklaard en de begrippen 'miljardair' en 'oligarch' gingen met pensioen. Dit alles leverde uiteindelijk zoveel solidariteit en energie op, dat de rest een peulenschil was. De materialen en technologieën die we voor de omslag nodig hadden, waren er immers allang.

Ons Huis

Het grote, overkoepelende inzicht dat we nu delen, is dat deze planeet óns huis is. Dit is de plek waar wij voor moeten zorgen en we doen dat niet alleen onbaatzuchtig voor de rest van de natuur, maar ook uit eigenbelang. We hebben het met zijn allen gedaan, in alle sectoren van de economie. Maar één sector verdient het om er in dit historische verhaal uitgelicht te worden. Zorgen voor ons huis - de planeet - begint namelijk bij zorgen voor ons eigen huis, de gebouwen waarin wij wonen. Na de grote ommekeer wist de bouwsector in een mum van tijd woningen aan te passen, te isoleren, af te koppelen van fossiele energie en tegelijkertijd in razend tempo onze nieuwbouw extreem te vergroenen. De immense golf aan innovaties in combinatie met de voortzetting van groene ontwikkelingen die al jaren op de achtergrond broeiden en sudderden, leidden tot een ware revolutie in bouwen en wonen.

Onze huizen

We zetten nu in op honderd procent biobased bouwen - gebaseerd op natuurlijke materialen - en vooral ook op betaalbaar wonen, bereikbaar voor iedereen. De niet-natuurlijke en van oorsprong CO2-intensieve materialen die reeds in omloop zijn als beton, cement en staal, worden voortaan dankzij een uiterst efficiënte en slimme manier van toepassen tot in de eeuwigheid hergebruikt. Dus ook de beton- en staalbaronnen kunnen eindelijk met pensioen. We bouwen nu met hout, hennep, leem en stro, we isoleren met wol en hergebruikt katoen bijvoorbeeld. Met deze echt duurzame manier van bouwen én wonen, legden we de basis voor de grote omslag die nodig was. De omslag die leidde tot deze heugelijke dag op 22 april 2030. De dag dat ook Earth Day, na zestig jaar, met een gerust hart met pensioen kan.

Fictie wordt werkelijkheid

Het schrijven van zo'n fictief, optimistisch verhaal is fijn, bevrijdend bijna. Maar je moet wel wat knoppen omzetten. Want veel seinen staan momenteel op (diep) rood en hoewel het soms, stukje bij beetje, de goede kant op lijkt te gaan, gaat het bij verre na niet snel genoeg. Toch, wanneer je het optimisme en de can-do-mentaliteit die ons mensen zo typeert even de vrije hand laat, dan levert het een machtig zelf versterkend effect op in de menselijke geest. De werkelijkheid is weerbarstig, dat is waar, maar wij hebben als soort wel gekkere dingen gedaan. Het is nu aan ons om bovenstaande fictie werkelijkheid te laten worden.